Dinsiz Ahlak Olur mu?

Öncelikle yanlış anlamalarının önüne geçmek için şunu belirtmek istiyorum. Benim demek istediğim şey bir non teist ahlaklı olamaz değil. Non teist kendi "benceleriyle" temelsiz bir ahlak oluşturabilir ve bunu uygulayabilir. Oluşturduğu ahlak da büyük ihtimal coğrafyaya zamana ve toplumun kolektif hafızasına göre değişkenlik gösterir. Ama kesin/mutlak yoksa bütün insanları bağlayıcı bir ahlaki ilkeler normundan bahsetmek mümkün ve rasyonel olmaz. Sonsuz güçlü ve her şeyi bilen bir varlığın yargısına atıfta bulunmaksızın mutlak bir ahlak ol(a)maz diyorum. İddiamı desteklemek için nihilist dolayısıyla da non teist olan Nietzsche'nin ahlak hakkında bir sözünü sizinle paylaşmak istiyorum:

"İnsanoğlu hangi koşullar altında yaratmıştı bu iyi ve kötü değer yargılarını?"¹

Nietzsche'nin bu sözü kendi görüşüyle tutarlıydı. Eğer mutlak bir din yoksa iyi ve kötü görecelidir yani ahlak görecelidir dolayısıyla din olmadan ahlakı temellendiremeyiz. Ahlakın temellendirmesi tartışmasında çoğu non teist bir vicdanının olduğunu ve ahlakı da bunun üzerine temellendirebileceğini söylüyor. Fakat bu çok zayıf ve tutarsız bir iddiadır. Immanuel Kant'ın ortaya koyduğu "numen" kavramı bu iddiayı çürütmek için yeterlidir.

Bir diğer karşı argüman da ahlakı evrimle temellendirmektir. Fakat evrimsel süreçte kazandığımız ve çoğu kişi tarafından ahlaksız karşılanacak özellikler de vardır. Örnek vermek gerekilirse cinsel açlık ve yorulmama isteği (tembellik) belirleyici örneklerdir.

Non teistlere karşı en çok kullanılan örnek ensesttir. Ensest ilişkinin ahlak dışı olduğu senaryoda, din olmadan bunun temellendirilmesi hiçbir şekilde yapıl(a)maz. Yapmaya çalıştıklarında daha önce bahsettiğim gibi evrim kanıt olarak kullanılıyor fakat bir non teist "Hayvanlar da ensest yapıyor ben de hayvanlar gibi hazcı yaşamak istiyorum." veya "Ben genetik bir sorun olduğunu düşünmüyorum insanları korkutmak için uydurulmuş olabilir." diyebilir. Bu sizin için değişik veya saçma fakat onun görüşlerine göre tutarlı olabilir.

Yanlış anlaşılmaların önüne geçmek adına üstüne basa basa belirtmek istiyorum ki ben non teistler ensest yapsın demiyorum. Şu iyi anlaşılmalı, dini inancı olanlar, dinleri emrettiği için ahlaklı olduklarını düşünmüyor. Göreceli ahlak algısının varlığı dolayısıyla doğuştan gerçekliklerin olduğunu muhakeme ediyor. Özetle "zihnimizde bir ahlaki bir temel var, bunun sebebi tanrı olmalı" diye düşünüyor. Ondan sonra, "siz objektif ahlakı temellendiremiyorsunuz", bu mantıkla ensest ilişkiye karşı çıkmanız rasyonel ve tutarlı değil, sonuçta iki tarafın da isteği var" şeklinde eleştiriliyor. Bu, saldırganca veya uydurma bir eleştiri değildir.

Dinden bağımsız bakacak olursak ensest ilişkiye giren bireylerin yaptıklarının ahlak dışı olduğuna dair kanıt nedir? Senin kendi oluşturduğun ahlak tanımına ve vicdanına ters gelmesi mi? Ontolojik bakış açısıyla yalnızca maddeyi yorumladığımız zaman ortaya çıkan sorunlar sadece ahlak felsefesi ile ilgili değil. Aynı şekilde estetik, sanat, iyi güzel algılarımızın da temellendirilememesi söz konusu. Dinlediğimiz bir şarkının, ardı ardına gelen notaların veya sözcüklerin, yalnızca maddesel bir hayat varsayımında bizde oluşturduğu anlam nedir? Sanat görüşlerimizin oluşmasının sebebi nedir? Veya yine bu yalnızca maddesel varsayımda nasıl oluyor da bir amaca yönelik insan bilinci ortaya çıkar? Öz farkındalık, farkındalığın farkındalığı gibi insana has bir özellik, materyalist evrende nasıl karşılık bulur? Bütün bunların olumlu veya olumsuz cevabı ancak felsefe ile mümkündür. Kısaca bilimle veya vicdanla açıklanamaz.

Önemli ve kilit noktada olan soru şu; yalnızca belirli hareketler yapan ve parçacıktan oluşan maddesel bir evrende, ahlak algısı nasıl ve neye göre gelişir? İyi veya kötü algımızın temeli nedir, neye göredir? Bu konuya çıkıp da vicdan cevabını veren kişiye şunu sormamız lazım. Nesnel bir temellendirmeden bahsederken neden öznel olan vicdan kavramı karışıyor? Bu bakış açısına göre insanlar ahlaklı ve ahlaksız olarak ikiye ayrılıyor ve vicdansız olanların yapacak hiçbir şeyi yok, onlar her durumda ahlaksız.

Bunlardan sonraki şey, ahlakın mutlak/kesin şekilde var olmasıyla; ahlak algısının konulardan bağımsız, nesne formunda zihni aşkın bir şekilde var olmasının farklı şeyler olduğu konusu. Bundan dolayı evrimsel geçmişin kendi içinde düzene bağlı ve tutarlı bir ahlak oluşturduğu yönündeki düşünce ve devamındaki akıl vicdan uzantısı, ancak "ahlakın nedenine" cevap verebilir fakat nasıl temellendiği hakkında bilgi veremez.

Maddeden münezzeh, yüce bir ideanın gerekçelendirmesi hiçbir şekilde yapılamıyor. Metodolojik şekilde örneklemek gerekirse, dışarı çıkıldığında duyusal yollarla insanı kavramak (işitmek, görmek, duymak vs), insanları sıfatlandırmak için yeterliyken; zihnimizde canlanan yalnızca insan nesnesinin sebebini algılamak için yeterli olmuyor. Özetle idealar dünyasında, yani soyut gerçeklikte karşılığını bulmak, ancak metafizik düzlemde mümkün.

Yine aynı düşünceyle evrimsel sürecin ahlakı temellendirebilmesi söz konusu olamaz. İlk kez David Hume'un ortaya attığı ve ardından gelen kişilerin de kabul ettiği görüş bu konuda açıklayıcı olacaktır: 

"Bilim ile ilgili açıklamalardan -meli, -malı içeren yargılar çıkmaz/çıkamaz."

Örnek verecek olursak tecavüzcü bir grubun sayılarının artamaya başlaması senaryosunda, "bu düzende kendi kendilerine yok olmalılar veya diğer insanlar tarafından dışlanıp, gelişip yaygınlaşmalarına engel olunmalı" şeklindeki bir görüş, felsefi gerçekliğe ve hakikat anlayışına atfedil(e)mez. Hakikat; -meli, -malı anlayışından bağımsızdır.

İkinci Dünya Savaşı sırasında Naziler ve Alman vatandaşlarının çoğunluğunun, Nazi görüşünü benimseyip yaymaya çalıştıklarını ve Almanların atom bombası bulma çalışmalarını göz önünde bulundurursak; Nazilerin üstün ırk olmayanları yok ettiği bir senaryoda, Nazi görüşüne sahip olan bir insanlıktan söz etmek mümkün olacaktı. Bu insanlığın gelişip, çoğalıp kurguladığı bir düzende, evrimsel ve fiziki süreç, bu şekilde nesnel /mutlak ahlak ve gerçekliğe atfedilebilecek  miydi? Sizce bu rasyonel olabilir mi?

Şimdi ise bir non teistin (dinsizin) neden ensesti ahlaksızlık olarak göremeyeceğini anlatacağım. Bununla doğru orantılı olarak peygamberin kendisi ile kan bağı dahi bulunmayan Hz. Zeyd'in eski karısı Zeynep ile evlenmesi olayını da neden bir non teistin ahlaksızlık olarak göremeyeceğini ve eleştiremeyeceğini anlatmış olacağım.

İki özgür bireyin özgürce kendi arasında yaşadıkları ilişkiye neden ve neye dayanarak karşı olabiliriz? Başta Rusya olmak üzere bazı batı ülkelerinde anne oğul, baba kız ya da iki öz kardeş ensest ilişkileri normallik kazandı. Bu insanlar kendi istekleriyle davranış sergiliyorlar ve gayet de keyifleri yerinde, son derece memnunlar. Siz sağlıksız nesiller oluşur demeden ben söyleyeyim. İlişkiye girip sağlıksız nesiller de doğurmayacaklar. Yani ilişkiye girmeye karar verirlerse önce genetik testi yaptıracak, hastalıklı çocuk doğma ihtimali çıkarsa da ilişkiye girmeyecekler. Yani sadece zevk için beraber olacaklar ve ahlakı evrimle temellendirmek isteyenler için söylüyorum doğada eşcinsellik olduğu gibi ensest de var.

Sonuç olarak dinden bağımsız ensest ilişkiye ahlaklı veya ahlaklı diyebilme imkanı olamaz. Bana göre ensest kötüdür diyebilirsin lakin bu yine ensesti ahlaksız olarak tanımlaman için yeterli bir neden değildir. Bunu bir örnekle anlatacak olursak, ben pırasa yemeyi sevmiyorum tadı ve kokusu midemi bulandırıyor bu yüzden pırasa yemek ahlaksızlıktır diyorum. Bu rasyonel midir? Hayır kesinlikle rasyonel değildir.  Ahlak da, kötülük ve iyilik de, kişisel/öznel görüşlere dayandırılarak temellendirilebilecek bir kavram değildir.

Ensest konusunda yapılan itirazlar biri de ilk insanımsılar da ensestle çoğaldı ve bunlar olurken Allah neden yasaklamamıştı. Öyle düşünmeme rağmen, Adem ile Havva'nın çocuklarının aralarında birleştiği ihtimalini doğru farz edelim. Ensest ilişkinin günah olduğunu belirleyen kim? Allah. Zaten Allah'ın bize gönderdiği dindeki emirler ve yasaklara bakarak belirliyoruz neyin ahlaklı, neyin ahlaksızlık olduğunu. Adem'in çocukları yeryüzündeki tek insan topluluğuysa ve ensestin yanlış olduğu onlara bildirilmediyse, onlar için ensestin yanlış olduğunu söylemek adına hiçbir rasyonel kanıtımız yoktur.

KAYNAKÇA:

1: F. Nietzsche, Ahlâkın Soy Kütüğü, Kabalcı Yayınları, ss. 9